Η Μονή του Αγίου Αντωνίου Απεζανών είναι κτισμένη σε ένα βραχώδες υψίπεδο των Αστερουσίων Όρεων, σε υψόμετρο 440m. Από το σημείο αυτό ξεκινάει η μεγάλη κοιλάδα του Αντισκαρίου που καταλήγει στα Πλατειά Περάματα.

Η πρόσβαση στην μονή γίνεται με χωματόδρομο, είτε από την Πλώρα είτε στρίβοντας από τον δρόμο που οδηγεί στους Καλούς Λιμένες (ξεκινήστε από την Πόμπια). Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει σχετική πινακίδα.

Η μονή λειτουργεί ως ανδρικό μοναστήρι και είναι από τις παλαιότερες στην Κρήτη. Ήταν κτισμένη με φρουριακή αρχιτεκτονική, αν και ο φρουριακός της χαρακτήρας έχει υποστεί μεγάλες αλλοιώσεις από τις άστοχες παρεμβάσεις των αρχών του 20ου αιώνα. Το φρούριο ήταν ορθογώνιο και σχηματιζόταν από τους εξωτερικούς τοίχους των κτιρίων. Επίσης, προστατευόταν από πύργους με κανόνια και γι’ αυτό μάλιστα ονομαζόταν Τοπλού Μοναστήρ από τους Τούρκους (τοπ=κανόνι), όπως ακριβώς και η Μονή Παναγίας Ακρωτηριανής στη Σητεία.

Το καθολικό της μονής, που βρίσκεται κι αυτό στην άκρη του περιβόλου (κι όχι στο κέντρο του όπως συνηθίζεται) είναι τρίκλιτο, κτισμένο στη θέση παλαιότερου ναού του Αγίου Αντωνίου. Τα τρία κλίτη είναι αφιερωμένα στον Άγιο Αντώνιο (17 Ιανουαρίου), στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος (6 Αυγούστου) και στους Τρείς Ιεράρχες (30 Ιανουαρίου). Το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο της εκκλησίας αντανακλάει τον πλούτο που είχε κάποτε η Μονή, ενώ πιστεύεται ότι μια εικόνα του ανήκει στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (El Greco). Επίσης, στο μοναστήρι ανήκει η εικόνα του Αγίου Αντωνίου, έργο του Μιχαήλ Δαμασκηνού.

Δίπλα στον ναό βρίσκεται το εντυπωσιακό διώροφο ηγουμενείο, το οποίο κτίστηκε αρχικά για να στεγάσει την Επισκοπή Αρκαδίας, πράγμα που δεν κατέστη δυνατόν. Επίσης, τριγύρω θα δείτε τα κελιά των μοναχών, τον ξενώνα, την τράπεζα και το πηγάδι 25m από όπου υδρεύεται το μοναστήρι. Στη μονή σώζονται πολύτιμα εκκλησιαστικά κειμήλια, όπως παλαιά άμφια, χρυσοί και ασημένιοι σταυροί, ευαγγέλια, εικόνες, λείψανα Αγίων, κλπ.

Η Μονή υπήρξε το μεγαλύτερο ανθενωτικό-αντιπαπικό κέντρο της Κρήτης κατά την Ενετοκρατία. Υπήρξε κέντρο γραμμάτων και Θεολογίας, αλλά από την εποχή της Τουρκοκρατίας έγινε αγροτικού χαρακτήρα. Γύρω από το μοναστήρι θα δείτε τον μικρό αγροτικό οικισμό που αναπτύχθηκε παράλληλα με τον μοναστήρι.